Müzik, resim ve bir konser Gaspare Traversi
Kırk sekiz yıl yaşamış olan Gaspare Traversi bir İtalyan Rokoko ressamı. Özellikle kavramsal tarz çalışmalarıyla bilinen bir ressam. Ömrünün uzun bir süresini Napoli’de geçiren sanatçının 1760’da resmettiği Sanat temalı “Müzik veya Konser” isimli tablosu bu yazımızın konuğu.
Ne yazık ki Gaspare Traversi’nin kariyeri hakkında çok fazla bilgiye sahip değiliz. Ancak hiç şüphesiz on sekizinci yüzyılda Napoli’deki en önemli ressamlardan biri olduğu aşikâr. Napoliten ressamların başından olan sanatçı, özellikle aristokratların boş zamanlarını nasıl geçirdikleri üzerine resmettiği parodi içerikli resimleri çok dikkat çekici. Bu resimlerinde kurduğu duygudaşlık, doğallık ve akıllı iğnelemeleri övgüye değer.
Caravaggio stilinde resim yapan sanatçı özellikle karanlık vurgusu ile tanınıyor. Ele alacağımız tabloda ana sahnede bir Buffo Operası söz konusu. İtalyancada Buffo komedi türü operalarda rol alan kadın veya erkek oyuncuları tanımlamak için kullanılan bir ifade. Bu tabloda başrollerde bir kadın oyuncu klavsen başında erkekleri eğlendiriyor. Burada aynı zamanda Tevrat’tan bir bölüme de gönderme yapıyor ressam. Söz konusu bölümde yaşlı erkekler Susanna’yı gizlice süzüyorlar, tek umutları onun kendi arzularını karşılamaları için bir sinyal vermesi. Yine burada müziğin şehvet içerikli özelliğine de bir gönderme yapılmakta.
Ne yazık ki burada kadını dinlerken resmedilen müzik erbapları (aristokratlar), müziğin asaletine yakışmayacak şekilde davranış içerisinde. Vücut dilleri tamamıyla müziğin duruşuna zıt olması yukarıda bahsettiğimiz Traversi’nin en önemli gözlemlerinden biri. Müzikten daha çok bir günah düşüncesinde gösterilen sinsi erkekler, adeta namussuzluk peşinde. Müzik ise bu namussuzlukların alet edilmiş durumda. O dönemde oda müziğinin en şaşalı olduğu zamanlarda böyle bir sahne görmek hem paranın bilgi satın almadığını ifade ediyor hem de trajik komik bir ortam sergiler.
Şaşkın bir bakış içerisinde tabloyu izleyen gözlemciye bakan kadın, 1650-1750 yılları arasında solo, oda müziği ve orkestra çalgısı olarak en parlak dönemini yaşayan, telli bir çalgı olan, klavsenin başında. 14. yüzyılda bulunan bu çalgı uzun bir süre klasik müziğin göz bebeği oldu, neredeyse ünlü bestecilerin hemen hepsi klavsen için parçalar yazdı. Piyanonun gelişimiyle üzerine olan ilginin azaldığı klavsene bu tabloda bir çello ve bir de enine flüt eşlik ediyor.
Sırtı tabloyu izleyene dönük olan çellocu ve müziğin ritmine kapılmış olan flütçü ciddi ciddi müzik yaparken, aslında olup bitenin pek farkında değil. Tahminen kadın solo vokal için bir kantat seslendiriyor. Sözcük anlamı “ses için yazılmış parça” olan kantat, çalgı müziğindeki sonat karşılığı olup, özellikle Rönesans döneminde en tercih edilen müzik tarzı idi. Bu tabloda her şeye rağmen ciddi bir tavır içerisinde müziği icra etmeye çalışan üçlünün büyüsü, kıvrımı yanlış tarafta olan klavsen ile bozuluyor. Ressam belli ki bu ciddiyetsiz ortama klavsenin kıvrımını tam ters tarafta resmederek komik bir unsur katmaya çalışmış. Normalde klavsenin kıvrımı müzisyenin sağ tarafından olur, burada resmedildiği gibi sol tarafta olmaz. Belli ki ressam burada aristokratların namussuzluklarını tüm çıplaklığı ile bize vurgulamayı amaçlamış.
Aristokratların ne şekilde eğlendiklerini bizlere belgeleyen Gaspare Traversi, bu samimiyetsizliği çok başarılı bir şekilde izleyiciye taşıyor. Müziğin başrollerde olması gerektiği bir sahneden aristokratların kendi egolarının içerisinde nasılda kaybolduklarını ifade ediyor. Çok bilmişliğin yarattığı hayret ise kadının yüzünde tüm çıplaklığı ile ifade edilmiş durumda.
