Malam Mamane Barka

Nijer Cumhuriyeti’nde yer alan Toubou Kabilesi’nden gelen Malam Mamane Barka tartışılmaz bir çöl evladı ve dünyamızda Biram (bir ufak gemi şeklinde beş telden oluşan arp benzeri bir enstrüman) adlı geleneksel enstrümanın tek virtüözü. 1959 yılında Nijer Cumhuriyeti’nin doğu kısmında yer alan Tesker kasabasında hayata merhaba diyen sanatçı, uzun yıllar boyunca müziksel yeteneğini geleneksel telli bir enstrüman olan ngurumi ile geliştirdi. Nijer ve Nijerya’da tanınan bir sanatçı konumuna gelince kültüründe yok olmaya yüz tutmuş olan Biram adlı enstrümana ilgi göstermeye başladı.

Bu ilgi Barka’yı Biram’a tutku ile gönül veren Boudouma etnik grubunun izini sürmek üzere yollara sürükledi. Çad Nehrine bir müziksel yolculuk yapan sanatçı, topluluk içerisinde yaşayan ve o zaman hayatta olan Biram’ın tek virtüözü Boukar Tar ile tanıştı. Karşısında gördüğü bu heyecan dolu gencin tutkusuna inanan Tar, Kargila nehrinin ruhu tarafından korunduğuna inanılan Biram enstrümanının gizemini ve çalma stilini Barka’ya öğretmeyi kabul etti. Kutsal enstrümanın hünerlerini ve mistik geleneksel parçaların sözlerini öğrencisine aktaran Boukar Tar, elindeki tek enstrümanı kendisine miras bırakarak bunu tüm dünyaya tanıtma vasiyetiyle bu dünyadan göç etti.

Bu kutsal görevi omuzlanan Barka ilk olarak 2005 yılında Fas’ta gerçekleşen “Desert Music Festival” (Çöl Müzik Festivali) esnasında yeni yoldaşı ile seyirci karşısına çıktı. Biram’ın karizması ile büyülenen festival organizatörleri ve müzisyenler Malam Mamane Barka’yı başka konserler vermek üzere farklı etkinliklere davet etmekte gecikmedi. Her zaman Dünya Müziğinde olduğu üzere en büyük ilgi ve alaka Fransa ve Almanya’dan geldi. Sanatçı 2008 yılında ise Griot bir sülaleden gelen perküsyoncu Oumarou Adamou ile birlikle WOMAD Festivali’nde sahneye çıktı ve inanılmaz bir coşku ile karşılandı. Bu performansı mest olarak izleyen yapımcı Paul Borg ikili daha sahneden inmeden bir albüm kaydetme teklifi ile merhaba dedi. Boukar Tar’ın en sonunda hayalleri gerçek olacaktır ve tahminlerden çok daha kısa bir sürede, tüm dünya bu yok olmakta olan Biram adlı enstrümanın farkına varıp algılayacaktı en sonunda. Böylece yok olmaktan kurtulacak…

Albümde yer alan birçok parça tahmin edildiği üzere geleneksel bir altyapıya sahip ve özellikle Boudouma parçaları olarak bilinen bir sınıfa ait. Parçalarda göçebe kabilelerin hayatlarından kesitler sunuluyor, özellikle Atalarının hikâyeleri, hayvanlar, savaşçıların cesareti, suyun karizması ve göllerdeki güzelliği. Elbette bununla yetinmeyip Mamane albüme kendisine ait yeni bestelerde eklemeyi ihmal etmemiş. Amacı günümüz sosyal ortamında Nijer gençlerine müzik ile bir mesaj ulaştırmak. Albümün ana dili Boudouma ama bunun yanısıra Nijer’de kullanılan diğer yerel dil olan Hausa, Toubou ve Kanuri’ye yer veriliyor.

Yukarıda da belirttiğim üzere maalesef Boukar Tar artık aramızda değil ve Mamane şu an itibarıyla Biram enstrümanının dünyadaki tek virtüözü. Bunun getirdiği sorumluluğu düşünebiliyor musunuz? Bu geleneği kendisi tek başına yaşatmaya çalışıyor ve bu oldukça enteresan enstrümanı dünya dikkatine sunuyor. Albüm sadece Biram’ın enfes ritimlerini içermekle kalmıyor aynı zamanda Nijerya’nın zengin müzik kültüründe yer alan douma (ruhani davul), kalangou ve calabash gibi enstrümanlarada yer veriyor. Bu antik çalgı aletini günümüze taşıyan Barka, tüm bu emeklerin karşılığında 2002 yılında UNESCO tarafından ödüllendirildi.

Parça Listesi:

1. Mashi
2. Alhadj
3. Bulanga
4. Kiota
5. Tchidim
6. Buni
7. Doro Lelewa
8. Banané
9. Wo Kuru
10. Malloumi
11. Pitti Kori