Lo’jo

Bohemya’nın İncisi

Bilindiği üzere Fransa’da dillerin, kültürlerin ve enstrümanların birleşimi ile çok güzel müzik örnekleri ortaya çıkmakta. Bunun başlıca nedenlerinden birisi ülkenin zamanında tüm dünyadan çok fazla göç almış olması ve bu duyarlı ağırlığın altından barışçıl ve saygı ile kalkabilmesi. 

Bu tür karışımı müziğe ilk yansıtan ve sınıflandırmaya meydan okuyan ekiplerin arasında “Les Negresses Vertes” ve “Mano Negra” adlı gruplar geldi. Böylece dünyanın bu yegâne müzik harmanlamasına karşı dikkatini çekti. Ancak müzik dünyasında fazla bilinmemekle birlikte bu tarz grupların arasında en çok çalışanların başında Fransız Lo’Jo ekibi geliyor. 

Yaklaşık otuz yıldan beri sirk akrobasisini, Mali folkloru ve Arap enstrümanları ile birleştiren ekip, göz ardı edilemeyecek kadar zengin bir müzik merasimi. Sınıflandırılmaya şiddetle karşı olan grup tam anlamıyla bir dünya müziği ekibi. Fransa’nın batı bölgesi şarapları, şatoları ve göz kamaştıran doğa silueti ile ün yapmış olabilir ancak neden bölgenin müziksel zenginliği hakkında fazla bahsedilmez? Oysa bölgenin sunduğu o kadar geniş ve dibi görünmeyen müzik tarzları var ki, bunu göz ardı etmek ciddi bir hata olur. İşte burada Lo’Jo resme giriyor.

Müzisyen, ressam, şair, sinemacı, akrobat, sokak ve sirk sanatçıların bir araya toplandığı, kültürel kesişimin üretim merkezi olan Lo’jo, Provans’ın Loire Vadisinde yer alan Angers şehrinden geliyor. Her zaman şehirlerini bir üs olarak gören grup, buradan beden ve ruha bürünerek tüm dünyaya yayılmaya karar verdi. Solist-besteci Denis Péan ve keman virtüözü Guillaume Bourreau ile birlikte grubun çekirdeğini 80’lerde Lo’Jo Triban adı altında oluşturdu. 

Komün hayatın ağırlıklı olduğu bu bölgede tiyatro grubu olarak kariyerlerine başlayan ekip, sokak performansından gücünü alıp, bunu mitolojik ve politik bir boyuta taşıdı. İlk performanslarını 1982 yılında bir üçlü olarak veren grup, takip eden yedi yıl boyunca değişken bir kadroyla konserler verdi. Bu süreçte sokaklardan akrobat, ressam, tiyatro sanatçıları, heykeltıraş, trapez sanatçısı, yazar, şair ve yönetmen toplayan ekip, yavaş yavaş asıl kadrosunu oluşturmaya başladı.

1988 yılında seyyar bir müzikal tiyatroya dâhil olan Lo’Jo, takip eden yıllarda Avrupa’nın büyük bir kısmını bu ekip ile turladı. 1999 yılında bu tiyatro ile yaşadıklarının bir yansıması olarak ilk albümleri ‘Depuis Très Longtemps’ (Çok Uzun Bir Zamandan Beri)’yi çıkartan grup, böylece bu tecrübelerini ölümsüzleştirdi. Nicholas ‘Kham’ Meslien’in bas ile yönlendirdiği ritimlerin öncülüğünde, Yamina ve Nadia Nid El Mourid Cezayir asıllı kız kardeşlerinin kusursuz vokalleri sayesinde Lo’jo, yaptığı müziğe Fransız şanson, caz, Afro-Beat, çingene, Hint, funk, dub, Arap, Berber ve Afrika ezgileri gibi çok geniş bir müzik sentezini aşılayarak, kendine özel bir karışım yarattı. Ortaya çıkan bu karışım ise daha önce duymadığınız mükemmel bir ses bütünlüğü ve çok uzun süre kulaklarınıza yapışan bir melodiye dönüşür.

Gelişimiyle birlikte toplumsal kültürel etkileşime giren grup, birbirine uzaktan yakından benzemeyen ruhsal melodileri, geniş bir sesliliğe taşıdı. Felsefi kafalardan, yerinde duramayan ayaklara kadar çok kapsamlı bir hayran kitlesine sahip olan ekip, kısa sürede Fransız kentsel müziğin en büyük, ancak en gizli kalmış temsilcisi oldu. Kendi kendini geliştiren ekip aşırı duyarlı mizacı ile dünya müziği platformundaki en değerli cemrelerden biri oldu.

Yavaş yavaş Fransa’da dikkat çekmeye başlayan grup, 1992 tarihinde ilk albümleri “Fils de Zamal”ı çıkarttı. Beş yıllık konser zincirinden ve etkinliklerden sonra Lo’jo, araya iki konser albümü sıkıştırdıktan sonra, Sinead O’Connor, Natasha Atlas, Ghostland, Jah Wobble ve Robert Plant ile çalışan İngiliz prodüktör ve gitarist Justin Adams ile tekrar stüdyoya girdi. 1997 yılında Lo’jo ikinci albümü “Mojo Radio”yu piyasaya sürdü. Bu dönemde dünya müziği öncüsü olan Peter Gabriel tarafından fark edilen ekip, WOMAD (World Of Music, Arts & Dance) bünyesinde dünya çapında konserler vermeye başladı. İngiltere’den, Avustralya’ya, İspanya’dan Güney Amerika’ya kadar çok geniş bir turneyi tamamlayan Lo’jo, tekrar Justin Adams ile stüdyoya girdi ve 2000 yılında “Bohème De Cristal” adlı albümünü çıkarttı.

Geniş ülkeler yelpazesinden dikkatlice müziksel ilham madenleri keşfedip bunları kendi müziğine işleyen Lo’Jo, dur durak bilmeden turnelere devam edip ülkemiz haricinde neredeyse konser vermediği yer bırakmadı. Lo’Jo için her zaman seyahat etmek yaratıcılık sürecinin en önemli unsurlarından biri oldu. Dünyanın dört bir köşesinde konser veren ekibin en önemli özelliği ise gittiği yerlerde kendileri gibi tanıştıkları sempatik müzisyenlerle işbirliğine girmeleri. Bu tarz bir seyahatlerinde gittikleri Mali’de oluşturdukları müziksel köprü ve etkileşim sayesinde, 2001 yılında Sahra Çölünün göbeğinde ilk defa “Festival in the Desert” (Çöldeki Festival) adlı organizasyona el attı. 

O zamandan beri bu festival efsanevi bir statüye ulaştı. Bu festivaldeki tek batılı grup olma özelliğine sahip olan Lo’Jo, 2002 yılında “Lune des Siens” (daha sonra “Au Cabaret Sauvage” olarak tekrar basıldı) adlı albümü çıkarttı. Albüm inanılmaz olumlu eleştiriler ile karşılandı ve hatta bazı basın kuruluşları tarafından “2002’nin en ve tek başarılı albümü” olarak ilan edildi. 

Bu değişken, dolambaçlı çok kültürel grup her çalışması ile yön değiştirmeye başladı. 2003 yılında “Festival in the Desert”ın üçüncü halkası için Mali’ye giden grup, tekrar müzikleri ile kıtaları nasıl birleştirildiğini tüm müzikseverlere kanıtladı. Aynı yıl içerisinde grup ilk konser albümü olan “Ce Soir là”yı çıkarttı. Her performansı bir konserden öte, artistik bir sanatsal gösteri olan grup, yine 2004 ve 2005 yıllarını yoğun konserler ile geçirdi. Bunu 2006 yılının başında kanımca en başarılı albümleri ”Bazar Savant” takip etti. Söz konusu albümde hiç olmadıkları kadar melodik bir yapıya bürünen ekip, özellikle Arjantinli tangocu César Stroscio, İsrailli ud ustası Yair Dalal ve Jamaikalı solist Bunny Dudley’in müziksel katkılarıyla çok renkli bir çalışma üretti.

Dha sonraki üretimleri sırasıyla; 2007’de “Tu connais Lo’Jo?” (Best of), 2009’da “Cosmophono”, 2012’de “Cinema El Mundo”, 2014’de “310 Lunes”, 20017’de “[Fonetiq Flowers]” ve en son olarak geçtiğimiz yıl “Transe de papier“ takip etti. Anlaşılacağı üzere iki yılda bir üreten ekip hala o çok kültürel sesliliğini koruyor. 

N’goni’den akordeona, Kora’dan kemençeye oldukça zengin enstrümanlara hâkim olan grup; çok cesur bir biçimde alakasız melodileri harmanlayıp her zaman teatral ve sürrealist bir oluşum elde etti. Tutkulu, damardan titreşimler, kemanların sarmalayan ince akordeon melodileri, el çırpmalar, çok dilsellik, Berber kökenli Nadin ve Yasmina Nid El Mourid’in eşsiz vokalleri, Tom Waits havasındaki Péan’ın sözleri, hepsi Lo’jo havuzunda birleşip toplumsal, kolektif çok etnik bir müzik şöleni yaratıyor. Kendinizi en kısa zamandan Lo’Jo’nun müzikal evreninin yerçekimine bırakmanızı tavsiye ederim. Ne de olsa grup resmen dünyamızın müzik haritası niteliğinde.